Madder (łac. Rubia) to rodzaj bylin zielnych z rodziny Madder, liczących ponad 80 gatunków rosnących w południowej Europie, a także w strefach o klimacie umiarkowanym i tropikalnym w Azji, Afryce, Ameryce. Najbardziej znanym gatunkiem w kulturze jest barwnik marzanny, który jest uprawiany na skalę przemysłową do produkcji czerwonej farby. Ta właściwość maślanego barwnika wyjaśnia nazwę całego rodzaju, ponieważ rubia oznacza „czerwony”.
Od dawna znane są inne użyteczne właściwości barwnika maślanego, dzięki czemu stał się popularny na prywatnych działkach ogrodowych.
Sadzenie i pielęgnacja marzanny
- Kwitnienie: od czerwca do sierpnia.
- Sadzenie: wysiew w ziemi - w drugiej połowie kwietnia.
- Oświetlenie: jasne światło słoneczne.
- Gleba: luźna, próchniczna, nawożona średniogliniasta.
- Podlewanie: regularne, umiarkowane: gleba powinna być przez cały czas lekko wilgotna.
- Nawóz pogłówny: wczesną wiosną, od drugiego sezonu, aplikujemy nawóz azotowo-fosforowy w ilości 3 g na m².
- Rozmnażanie: nasiona i podział kłącza.
- Szkodniki i choroby: nie dotyczy.
- Właściwości: roślina lecznicza, której preparaty mają działanie przeciwgorączkowe, przeciwkaszlowe, przeciwbólowe i przeciwdrgawkowe.
Madder - opis
Madder to roślina o silnym głównym korzeniu (nazywana jest "krapp") z wystającymi z niej grubymi kłączami, pokrytych czerwono-brązową warstwową korą. Cienkie, silnie rozgałęzione, pnące, czworościenne łodygi rośliny, posadzone wzdłuż żeber z kolczastymi, zakrzywionymi igłami, rozpoczynają swój wzrost w połowie maja. Gęste, twarde, jasnozielone liście o lancetowatym lub eliptycznym kształcie, osadzone wzdłuż krawędzi i spodniej strony płytki z częstymi zakrzywionymi igłami i zebrane w okółki po 2-6 sztuk, osiągają 10 cm długości i 3 cm szerokości, mogą być siedzące lub przyczepione do łodyga z krótkim, skrzydlatym ogonkiem. Małe gwiaździste kwiaty marzanny żółtej z lejkowatymi rogami są zebrane w pachowych lub wierzchołkowych półparasolach. Kwitnienie rozpoczyna się w czerwcu, a kończy w sierpniu. Madder owoce, czarne pestki z soczystym miąższem do 9 mm długości,dojrzewają od sierpnia do listopada w pierwszym roku wzrostu.
Szaleje coraz bardziej
Sadzenie marzanny w otwartym polu
Madder to roślina ciepłolubna, lubiąca wilgoć i wymagająca pod względem składu i żyzności gleby: jej korzenie wnikają głęboko do 35 cm, więc gleba musi być luźna i ustrukturyzowana, inaczej nie można liczyć na dobre zbiory. Najlepsza gleba dla madder jest lekka lub średnio gliniasta, bogata w próchnicę i dobrze nawożona. Wskazane jest wysiewanie marzanki po zbożach ozimych, wczesnych uprawach paszowych lub warzywnych na obszarze uprzednio odłogowanym.
Przed siewem na poletku wykonuje się orkę zimową lub wykopuje glebę na głębokość łopaty bagnetowej, zatapiając 2 kg próchnicy lub kompostu na każdy m2 poletka, następnie poletkę bronuje się i uprawia na głębokość 6-7 cm. na 1 kg nasion.
Na obszarach o ciepłym klimacie nasiona marzanny wysiewa się bezpośrednio do gruntu w drugiej połowie kwietnia, kiedy gleba ogrzewa się do 6-8 ºC. Siew prowadzimy na głębokość 4-5 cm, zachowując rozstaw rzędów 45-60 cm W temperaturze 10 ºC sadzonki mogą pojawić się w ciągu dwóch do trzech tygodni, jednak w niesprzyjających warunkach atmosferycznych proces kiełkowania nasion może zająć 30-40 dni. Najkorzystniejsza temperatura dla wzrostu i rozwoju marzanny to 23-25 ºC.
Madder jest również uprawiany z sadzonek kłączowych o długości 6-8 cm, które sadzi się w odległości 10-15 cm od siebie w rowkach o głębokości 8-10 cm wyciętych przez kultywator, a wypełnione bruzdy zawija się i podlewa.
Pielęgnacja Madder w ogrodzie
Madder może przynosić owoce już w pierwszym roku, ale będzie ich niewiele. Normalne owocowanie rozpocznie się za 2-3 lata. Pielęgnacja marzanny polega na utrzymaniu gleby na stanowisku w stanie wilgotnym i luźnym oraz usuwaniu chwastów. W sezonie konieczne jest wykonanie 3-4 spulchnienia gleby, w tym w nawach bocznych, i ręczne odchwaszczenie terenu 1-2 razy. Jesienią roślinę należy hulać, a od drugiego roku wegetacji wczesną wiosną usuwać martwe organy naziemne i aplikować do gleby na stanowisku kompleks azotowo-fosforowy w ilości 3 g nawozu na każdy m².
Kolekcja i przechowywanie Madder
W celach leczniczych zbiera się korzenie i kłącza marzanny, które zbiera się odpowiednio w drugim lub trzecim roku sezonu wegetacyjnego: późnym latem, od początku sierpnia do końca września lub wiosną, od połowy marca do połowy kwietnia. Korzenie są wykopywane, oczyszczane z ziemi i bez mycia układane w otwartym miejscu pod słońcem, aby uschły. Następnie są czyszczone na sucho z resztek ziemi i suszone już w cieniu lub w ciemnym, suchym pomieszczeniu z dobrą wentylacją. Jeśli zdecydujesz się na użycie pieca do suszenia surowców, to temperatura w nim nie powinna przekraczać 45 ºC. Suche surowce umieszcza się w szklanych słoikach i szczelnie zamyka. Możesz przechowywać korzenie marzanny przez dwa lata.
Rodzaje i odmiany marzanny
Znany również w kulturze:
Madder (Rubia cordifolia)
który rośnie naturalnie na Syberii, Primorye i Priamurye. W kulturze uprawia się ją na Przylądku Dobrej Nadziei oraz w Dolinie Nilu dla tych samych celów, do których uprawia się również marzanę - do produkcji farb i surowców leczniczych. Ta roślina ma do 2 m wysokości z liśćmi w kształcie serca;
Marena gruzińska (Rubia iberica)
rośnie na Krymie i na Kaukazie. Różni się od barwnika madder większym rozmiarem, jajowatymi liśćmi i obecnością pokwitania.
Zobacz Rubia peregrina popularną w Iranie i Syrii. Inne odmiany marzanny występują w ogrodach niezwykle rzadko i zwykle pojawiają się tam przypadkowo.
Właściwości Madder - szkoda i korzyść
Właściwości lecznicze marzanny
Korzenie i kłącza madder zawierają lucidynę, purpurynę, ksantopurpurynę, pseudopurpurynę, wolną alizarynę, kwas ruberytowy, haliozynę, iberycynę, kwas winowy, jabłkowy i cytrynowy, cukry, pektyny oraz sole wapnia i potasu. Ważną dla człowieka właściwością preparatów ziołowych tworzących madder jest zdolność do usuwania z organizmu moczanów, szczawianów i fosforanów. Ponadto mają właściwości moczopędne, żółciopędne, przeciwskurczowe i ściągające. Dlatego medycyna tradycyjna zaleca leczenie kamicy nerkowej marzycielskiej, chorób zapalnych przewodu pokarmowego, zaparć, zapalenia pęcherza, zapalenia nerek, zapalenia wielostawowego, dny moczanowej i nokturii. Madder jest stosowany jako dodatkowy środek w leczeniu chorób kości - próchnicy, gruźlicy i krzywicy.Napar z kłączy marzanny stosowany jest przy opóźnionym miesiączkowaniu i zapaleniu śledziony.
Hipokrates, Dioscorides, Galen i inni wybitni uzdrowiciele, którzy używali szaleństwa przy chorobach nerek i wątroby oraz do leczenia ran, pisali o leczniczej mocy szaleńczego barwnika. Ale tybetańscy uzdrowiciele używali szaleństwa do leczenia tych samych chorób.
Głównym celem madder jest rozpuszczanie i usuwanie kamieni z wątroby i nerek. Udowodniono eksperymentalnie, że pięcioprocentowy roztwór suchego ekstraktu barwnika marzanki w ciągu dwóch tygodni jest w stanie rozluźnić twardy kamień nerkowy do tego stopnia, że kruszy się i opuszcza organizm w postaci piasku. Innymi słowy, korzeń marzanny zdołał zastąpić nóż chirurga.
Marena - przeciwwskazania
Preparaty Madder są przeciwwskazane w przewlekłym i ostrym zapaleniu kłębuszków nerkowych, chorobie wrzodowej żołądka, nadkwaśnym zapaleniu błony śluzowej żołądka, ciężkiej niewydolności nerek i ciąży. Nie zaleca się stosowania ich u dzieci i karmiących piersią. W przypadku przedawkowania madder leków może wystąpić podrażnienie błony śluzowej żołądka, ból i zaostrzenie chorób układu moczowego.
